Düvaz İmam, Düvazde İmam da denir. Hazret-i Ali’yle sonradan onun soyundan gelen On Bir İmam, On İki İmam adını alır. Alevi – Bektaşi edebiyatında bu On İki İmamdan söz eden bir tür doğmuştur. Bu konudaki nefeslere «Düvaz İmam» denir.
Din ve devlet başkanlığı yani İmamlık, Alevilikle sıkı sıkıya ilgilidir. Birinci İmam’dan sonuncu İmam Mehdi’ye gelinceye dek üç yüz elli yıla yakın bir zaman geçmiştir. Bu İmamlık işinden dolayı birçok tarihsel olaylar olmuş, birçok kavgalar çıkmış, yeni tarikatlar ya da mezhepler doğmuştur. Büyük ayrılıklara yol açan bu durum edebiyatta da yerini bulmuş, özel bir tür olmuştur. Bu nefesleri anlayabilmek için tarih olayları ile On İki İmam’ın serüvenini az çok bilmek gereklidir. Biz, çok kısa olarak ve ancak nefeslerdeki yankılarına değinerek onların yaşantısını vermeye çalıştık.
Birinci İmam Hazreti Ali’dir.
İmam Hasan
Ali’den sonra gelen İkinci İmamdır. Hazreti Ali’nin büyük oğludur. Hicretin ikinci ya da üçüncü yılında doğdu (625). Hazreti Muhammed adını «Hasan» koymuştur. Künyesi «ebu Muhammed» olup lakapları «Taki», «Zeki» ve «Sıbt» dır. «Hasan’ül – Mücteba» da denir. Anası, Hazreti Muhammed’in kızı Fatıma Hatun’dur. Halk arasında Fatma ya da Fatma Ana diye anılır ve çok sevilir.
İmam Hasan, her bakımdan üstün bir kişiydi. Hz. Ali’nin ölümünden sonra İmam olmuş, halk da kendisine uymuştu. O sırada Şam Valisi’yken devlet başkanlığını türlü oyunlarla elde etmiş olan Muaviye’ye mektuplar yazarak yola getirmeye çalışmışsa da, başaramamıştı. Adamlarının hiyaneti yüzünden Halifeliği ona bırakmak zorunda kaldı. Medine’de hiç bir şeye karışmadan yaşadığı sırada Muaviye tarafından karısına zehirlettirildiği söylenir. Ölümü: 669.
İmam Hüseyin
Üçüncü İmamdır. Doğumu: 626. Babası Hazreti Ali, anası Fatma’dır. Adını Hazreti Muhammed koymuştur. Künyesi «ebu Abdullah», lakapları «el-Şehit», «el-Sıbt», «Zeki» ve «Mübarek» tir. Beş erkek, üç kız çocuğu olmuştur. Bunlardan tarihe ve edebiyata geçen «Zeynel’Abidin» ile «Zeynep» tir.
Hazreti Hüseyin, Kerbela’da şehit edilmiştir. Türbesi Kerbela’dadır. Ölümü 680 tarihindedir.
Hasan ile Hüseyin, Hazreti Muhammed’in çok sevdiği iki torunudur.
İmam Zeynel’Abidin
Dördüncü İmamdır. Hazreti Hüseyin’in oğludur. Anası Şehribanu’dur. Doğumu: 659. Künyeleri «ebu Muhammed», «Ebul Hasan». Ünlü lakabı «Zeynel’Abidin» dir. Çok bilgili, çok iyi huylu, sabırlı ve üstün bir insandı. Kendisine kötülük edenlere bile iyilik ederdi.
Zeynel’Abidin Kerbela faciasında bulunmuş, hastalığı yüzünden, babası Hüseyin savaşa girmesine izin vermemişti. Kerbela’dan Küfe’ye, oradan da Şam’a götürüldü. Zencire vurulmuş olarak Yezid’in önüne çıkarıldı. Serbest bırakıldı, Medine’ye döndü. Ölünceye dek orada kaldı. Ölümü: 719.
İmam Bakır
Beşinci İmam olup babası Zeynel’Abidin’dir. Medine’de, 677 tarihinde doğmuştur. Künyesi «ebu Cafer» dir. En yaygın lakabı «Bakır» dır. Ölümü: 733. Büyük bir bilgin ve çok cömert bir insandı.
İmam Cafer Sadık
Altıncı İmam olup babası İmam Bakır’dır. Doğumu: 699. Künyesi «ebu Abdullah»; en yaygın lakabı «Sadık» tır. Çok bilgili ve iyi ahlaklıydı. Onun zamanında Emevi Devleti yıkıldı, yerine Bağdat’ta Abbasoğulları Devleti kuruldu.
Cafer Sadık, hiç bir siyasal olaya karışmadı. 765’te Medine’de öldü.
Bektaşi ve Alevilerin tarikat kurallarını öğreten ve adına «Buyruk» denilen bir kitapları vardır ki, Cafer Sadık’a mal edilir. Kendisi mezhep kurmadığı halde, ölümünden sonra taraftarları onun sözlerine ve eserlerine dayanarak Caferi Mezhebini kurdular. Anadolu Bektaşi ve Alevileri mezhep olarak Caferi’dir.
İmam Musa Kazım
Yedinci İmamdır. İmam Cafer’in oğludur. 745’te doğdu. Yaygın olan künyesi «Ebul Hasan» dır. Ünlü lakabı «Kazım» dır. Abbasi hükümdarı Mehdi, Musa Kazım’ı Bağdad’a getirtti, zindana attırdı. Bir süre sonra Medine’ye gönderdi. Harun hükümdar olunca kendisini Bağdad’a getirterek şehit etti (799).
İmam Riza
Sekizinci İmamdır. Babası İmam Musa Kazım’dır. Doğumu: 770’tir. Künyesi «Ebul Hasan»; ünlü lakabı «Riza» dır. Medine’de doğdu. Abbasoğullarından Memun tarafından zehirlendiği söylenir. Mezarı Horasan’da Tus kenti yakınlarında bir köydedir. Çok bilgili ve tedbirliydi.
İmam Muhammed Taki
Dokuzuncu imamdır. Medine’de doğdu (811). İmam Riza’nın oğludur. Künyesi «ebu Cafer» dir. Yaygın lakabı «Cevat» ve «Taki» dir. 835’te Bağdat’ta öldü. Zehirlendiği söylenir. Dedesi Musa Kazım’ın yanına gömüldü.
İmam Naki
Onuncu İmamdır. 829’da Medine’de doğdu. Künyesi «Ebu Hasan», lakabı «Askeri» dir: «Ali’ül Hadi», «Naki», «Hadi» de denir. Semira’da (Bağdat) öldü (868). Orada yatmaktadır. Abbasoğlu Mutemed tarafından şehit edildiğine inanılır.
İmam Hasan el – Askeri
On birinci İmamdır. 846’da Semira’da doğdu. Babası onuncu imam Naki’dir. Anası Süsen Hatun’dur. Künyesi «ebu Muhammed», lakabı «Askeri» dir. «Hadi» ve «Samit» de denir. 874’de Samira’da öldü. Babasının yanına gömülmüştür.
İmam Mehdi
On ikinci ve sonuncu İmamdır. Babası İmam Askeri, anası Nercis Hatun’dur. Künyesi «Ebul Kasım Muhammed el – Mehdi», lakapları «Mehdi» ve «Sahib Zaman» dır. Babasının ölümünden sonra halktan gizlenmişti. Bu ilk gizlenişe Gaybet-i Suğra (küçük gizleniş) denir. Bu gizleniş sırasında ümmetine elçilik yapan ebu Hasan Ali ölünce, Gaybet-i Kübra (büyük gizleniş) başlamıştır. Mehdi’nin ne olduğu, son gizlenişten sonra anlaşılamadı. Muhammed Peygamberin bir gün ortaya çıkacağını haber verdiği Mehdi’nin, bu İmam olduğuna inanılır. Sıkışık zamanlarda işleri yoluna koyacak diye gelmesi beklenir. Nefeslerde Mehdi’ye çok yer verilir. Çok zaman «Sahib Zaman» diye anılır. Bunun kimi zaman İran Şahları olacağı ya da başka birisi görünüşünde geleceği inancı vardır.
